Noyabr aynı 2-si karaçay milletni caşawunda em kıyın, em buşuw künüdü. Sawlay milletni haram etib, Ata curtların sathandıla deb, günahı bolmağan adamlanı orğan - sorğan etmegenley, - Orta Aziyağa, Kazahstaña, Kırğızstanña köçürgen künleridi ol kün. Andan başlanıb, milletni incilgeni saw 14 cılğa sozulğandı. Ne köb cıl ötse da unutulluk tüldü karaçay millet çekgen kıyınlık. Akıl unuturğa izlese da, cürek koymaydı. Anı unutsak, asırı köb zatnı, köb adamnı unuturğa kerek bollukbuz. Orta Aziyada karaçay milletni 43 miñden aslamısı suwukdan, açdan kırılğandıla, alanı içlerinde 22 miñ sabiy. Siz, caş adamla borçlusuz halkığıznı caşaw kitabında ol betin bilirge - deb köb eşitgenme kart atamdan, Toklanı Mağamet-Aliyden. Ol künleni sağınırğa süymese da ol, açıw basıbmı koyadı bir-birlede soluw tabmağan çabakça ceñil-ceñil soluy, hapar aytıb tebrerge öçdü.
- Men ullu üydegide tuwğanma. Busağatdaça eki-üç bolmayın, bizni zamanda sabiy köb edi. Atam, Mahay bla anam Bukminatnı 7 sabiyleri bolğandı: Muhammat-Hamit, Fatima, men, Huriyat, Huraymat, Hasanbiy, Şaharbiy. Atam okuğan, kral kullukda köb işlegen adam edi. . Men ol zamanda 13 cıl bola turğan caşçık edim, esimdedi tañ alası bla üyge asker formaları bla kirib kelgenlerin adamlanı. Taşköpürde, caşab turğan üyübüzden bir sağatnı içinde çığarğan edile. Colğa ne alğanıbızdan haparsızma, alay a, tren de ullu açlık sınamağanıbız sebebli, anam carlı bir zatçıkla kıstırırğa küreşgenin añılay edim. Harib anam, kolunda ceti sabiy, awruğan eri kaydan tabhan edi küç colğa kuralırğa, bizni bulcuturğa, büğün da añılayalmayma. Ceti sabiyden ekisi ol zamanda ölgendile, köçgünçünmü, oğese, Kazahstandamı kart atamı esinde tüldü. Kelişdirelmeyme Fatima bla Hasanbiyni ölgen zamanların- deydi ol. Meni kölüme kelgeni, ala colda ölüb, kabırları da bolmağanı sebebli, kesi içinden küyse da, bizge aytıb koyala bolmazmı attam.
- Kallay bir caşasam da unuturuk tülme ol mal vağonlanı iyislerin, tarlıkların, adamlanı incilgenlerin- deydi atta. Erkişile, tişirıwla, kartla, sabiyle-barısıda bir vağonda, eşikge çığarğa madarıñ bolmay, aşarğa-içerge cuğuñ cok. Sabiyle cılab başlasala, neda suwukdan-açdan katıb kalsala, carlı tişirıwla birinçi zamanda içlerin urub sarnay edile, artda Allahnı buyruğuna sıyınıbmı, oğese caşawdan tüñülübmü, akırtınçık ete edile cılawların… Bizni Kazahstaña eltib kuydula. Bir - bir katında caşağan araçaylıla az edile. Meni üydegim Cambul oblastnı Çuyskiy rayonunda, Novıy put elge tüşgen edi. Suwuk barakalada caşab başladık, otun bolmağanı sebebli kamişni orub, kuray cıyıb turğan ceribizni cılıtırğa küreşe edik. Otunça bolmay, ol boşalğanlay üyden cılıw kuruy edi da kete edi. Bizni eltgen sağatda "banditle", kralnı cawları degenliklerine, orus millet bolmasa, bizge kişi ol açı sözleni aytmay edi. Kazaklıla ne küçlerinden kelgenni da eterge küreşe edile, alay a, keslerini da caşağanları alay igi tül edi. Suwukdan, açdan adamla teli awruw bla awrub başladıla. Bir cılnı içinde atam, 2 karnaşım bla egeçim ölgen edi. Anam bla men kesibiz bastırğan edik alanı, kürekleribiz bolmay, keçe kollarıbız bla kaza edik kabırla. Esimden ketmeydi, bastırırğa adamları bolmayın talay arbazda ölükle atılıb turğanları. Aşarğa, içerge cuk cok, kral bergen kesekçikni da komendantla kesleri süygença ete - kıyın edi caşawubuz. Üyde biri-birinden gitçe talay sabiy, men gitçeligimden işlerge küreşe edim. Kesim teñli caşçıkla bla birge ögüz arbala bla traktorlağa suw taşıy edik, 17 cıl bolğanında Balhaç atlı ozerodan Kökcetaw stantsiyağa deri temir colda öte edi künüm. Tañ carığandan, bathınçısına taş taşıb, anı colğa kuya edik. Karaçay kızla, közleri saw ölükledeça cuklanıb, çegetlede ağaç kese edile, taş cükley edile. Atalarını, karnaşlarını allarına karay edile, kazawatdan keledile deb. Erkişile cılamaydıla - deydile. Köçgünçülüknü üsünden söleşse kart atamı közlerinden cılamukla kesleri allına tögüledile. Artıksız da sabiyle körgen kıyınlıklanı üslerinden aytsa.
1954 cıl kart atam Mağomet-Aliy çüğündür kolhozda vodokanalnı uçetçigi bolub işlegendi, anda ol caşaw nögeri Tatyanağa tübegendi. Tatyana, Halkeçlanı Abdulnu kızı, 10 cıl bolub Sarı-Tüzden köçgendi bu elge üydegisi bla. Üy gitçe sabiyleden tolu, anası da awuşub, kesi karağandı alağa. Mağomet-Aliy işlegen kolhozda iynek sawğandı. Bir-eki aydan bu eki adam üylenedile. 1955-çi cıl, alağa caş tuwadı. Atına Kurman ataydıla. - Üyübüzge, ceribizge kellikbiz deb ullu iynanmay edik, tüñülüb boşağan edi millet. Izıbızğa kaytırğa hapar kelgeninde, bizni kuwançıbıznı uçu-kıyırı cok edi-deydi atta. -Curtubuzğa kayta tebregenikde, karaçaylıla bla malkarlıla bizde kalığız deb kazaklıla köb küreşgen edile. "Kallay cer desegiz allay berirbiz, işlegiz, caşağız", - deb, cılarğa cetib tiley edi ala. Alay a, 14 cılnı Ata curtuna termilib turğan millet allay sözleni eşitirge da unamay edi. Mayda 1-çi eşelon bla "Allah sen col ber!" deb,Karaçayğa atlandık. Kart atam bla annam Kazahstandan eki sabiy bla kaythandıla, kızçıkları Zarifa eki ay bolub, anasını kolunda kelgendi ata-babalarını curtuna. -Kelseñ a, allayğa kel, üyle oyulub, hapçük cok, baçhalarıbız taşlaça katıb - cılarıbız kelgen edi. Alay a: "Ata curtda tawla, suwla da boluşadıla" - deb, boş aytmaydıla. Akırtın-akırtın küñe çığa başladık, üyleni işlenñenleri bla adamlanı betlerine da cılıw kayta tebredi. "Karaçayevskiy" sovhoznu "Taşköpür" degen bölümün açhan edik köb turmayın. Men anda talay cılnı uruñanma.
Büğünlükde Mağomet-Aliy bla Tatyananı 5 sabiyleri, tuwdukları, tuwduklarından tuwğanları konakğa kelgenley turadıla. Allah biz sınağannı sizge sınatmasın. Kellik tölüle tınçlıkda, rahatlıkda caşarça etsin Allah- deydi Mağomet-Aliy.
